Elk goed, of het nu om roerende of onroerende goederen gaat, kan opgesplitst worden in een blote eigendom en een vruchtgebruik. Een klassiek voorbeeld hiervan is bij overlijden van één van de ouders. De langstlevende ouder (in geval van huwelijk) erft van rechtswege het vruchtgebruik over de gehele nalatenschap. De kinderen erven op hun beurt de blote eigendom.

Het overlijden van de ene ouder zorgt met andere woorden voor een situatie waarbij de rechten van vruchtgebruik en van blote eigendom tussen de erfgenamen verdeeld zijn (de langstlevende ouder en de kinderen). De situatie die hieruit voortvloeit is niet altijd eenvoudig, zo leert ons de praktijk. De opsplitsing vergt namelijk eensgezindheid tussen alle betrokken partijen.

Als er geen akkoord is tussen de partijen of men niet over de financiële middelen beschikt om hun respectievelijke verplichtingen na te komen (o.a. betaling van de erfbelasting), kan de splitsing van de rechten tussen vruchtgebruiker en blote eigenaar een bron van familiaal conflict vormen.

De wet biedt echter een oplossing voor deze situatie, door middel van het zogenaamde omzettingsrecht.

In gegeven voorbeeld, overlopen we de voorwaarden van de omzetten van het vruchtgebruik, in geval van deze klassieke situatie: de langstlevende echtgenoot (de vruchtgebruiker) en zijn kinderen (de blote eigenaars).

Vruchtgebruik: Indien het gaat om een onroerend goed bijvoorbeeld, stelt het recht op vruchtgebruik de langstlevende (de vruchtgebruiker) in staat om het goed te blijven bewonen of om het te verhuren en er als enige de inkomsten van te ontvangen.
Als de vruchtgebruiker echter dit onroerend goed wenst te verkopen, moet hij daarvoor de toestemming krijgen van de blote eigenaars (de kinderen).

Het recht op omzetting van een vruchtgebruik is van toepassing op elk vruchtgebruik dat door de langstlevende echtgenoot wordt verworven op grond van de wettelijke erfopvolging of op basis van bepalingen voorzien in het huwelijkscontract. Het omzettingsrecht kan volledig zijn (en dus betrekking hebben op alle goederen) of gedeeltelijk (en alleen betrekking hebben op bepaalde goederen).

De omzetting van het vruchtgebruik kan op verschillende manieren plaatsvinden. Het meest voorkomende is dat de vruchtgebruiker en/of de blote eigenaar ervoor kiest om het aandeel van de overige partij af te kopen om zo volle eigenaar te worden van het goed.

De kostprijs van deze omzetting hangt af van de waarde van het goed enerzijds en de leeftijd van de vruchtgebruiker anderzijds. Belangrijk om mee te geven is dat de waarde van het vruchtgebruik afneemt naarmate men ouder wordt. Om het exacte percentage vruchtgebruik / blote eigendom te bepalen, bestaan er tabellen. Te onthouden: de waarde van het vruchtgebruik bedraagt blijvend 8% vanaf de leeftijd van 80 jaar.

Algemene regel.

Zowel de vruchtgebruiker als de blote eigenaars kunnen de omzetting van het vruchtgebruik vragen. De omzetting kan op elk moment plaatsvinden als alle partijen hiermee instemmen. Als de partijen echter geen overeenstemming bereiken, is er sprake van een (familiaal) geschil en zal dit voor een rechtbank worden gebracht.

Uitzondering op de regel.

De algemene regel bestaat er dus in dat elke partij het recht heeft om omzetting te vragen. De erflater kan er evenwel voor kiezen, ter bescherming van de langstlevende partner, om via testament de blote eigenaars het recht te ontnemen omzetting van het vruchtgebruik te vragen. Dit is evenwel niet mogelijk ten aanzien van kinderen uit een vorige relatie. Daar blijft het omzettingsrecht wel bestaan.
Een tweede uitzondering vinden we terug als het gaat over de gezinswoning. Daarbij heeft de langstlevende echtgenoot altijd het recht om de omzetting van het vruchtgebruik te vragen. Bovendien beschikt de vruchtgebruiker over een vetorecht om te vermijden dat kinderen de omzetting van hun blote eigendom zouden eisen… en de vruchtgebruiker bijgevolg op straat zou komen te staan.

Tot slot kan er ook in het kader van vermogensplanning worden voor gekozen om vanaf de aankoop te kiezen voor een zogenaamde gesplitste aankoop, vaak in het kader van een familiale successieplanning. De ouders kopen het vruchtgebruik, de kinderen de blote eigendom. Hierbij kan men ervoor kiezen om via de aankoopakte het recht op omzetting te ontnemen.

Er zijn vele redenen te bedenken om te starten met een actieve vermogensplanning. Het uitsparen van erfbelasting is vaak één van belangrijkste motivators. Maar minstens even belangrijk is het bewaren van de familiale vrede en het beschermen van uw dierbaren. Zo zien we vaak dat mensen rekenen op de inkomsten uit hun vruchtgebruik (denk maar aan intresten, dividenden of huurgelden) voor de financiering van de ‘de oude dag’. Hierbij staat men niet altijd stil bij het feit dat de omzettingswaarde van dat vruchtgebruik jaar na jaar daalt, om finaal te stranden op 8% (vanaf de leeftijd van 80 jaar) van de waarde van het goed. Dit kan leiden tot een forse financiële kater voor de langstlevende partner… en familiale conflicten met de kinderen.

Het is dan ook van groot belang om tijdig en doordacht te anticiperen. Hier geldt dan ook de zegswijze: beter voorkomen dan genezen! Dit kan perfect door vooraf een goede familiale vermogensplanning uit te werken die doeltreffend is op alle vlakken.

Plan uw financiële toekomst vooruit! De adviseurs van Connect staan u graag bij met raad en daad.

Dit artikel is uitsluitend bedoeld voor informatieve doeleinden en mag geenszins gezien worden als juridisch, fiscaal of beleggingsadvies.
Het vormt geen contractueel element, noch een voorstel of stimulans om te investeren. De gegevens in dit artikel zijn niet contractueel noch gecertificeerd door een auditor. Connect BV kan niet aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van deze pagina, noch voor beslissingen die eventueel op basis van deze informatie genomen worden. De informatie op deze internetpagina mag niet gedupliceerd noch verspreid worden zonder voorafgaandelijke toestemming van Connect BV.